Vrijwilligers actief op grafische scholen in Indonesië

BUITENLAND – Van half september tot eind oktober waren namens de Duitse organisatie SES maar liefst 45 vrijwilligers aan het werk bij 35 verschillende onderwijsinstellingen in Jakarta / Indonesië.

De projecten bestonden uit het bijscholen van docenten bij het middelbaar en hoger beroepsonderwijs. Incidenteel ook op universitair niveau. Op de scholen waar grafisch onderwijs wordt gegeven namen één Duitse en twee Nederlandse vrijwilligers de bijscholing van de vakdocenten voor hun rekening.

Economie

In Indonesië is alles groot. Het heeft een omvang van ongeveer veertig keer Nederland. Met 240 miljoen inwoners is het op drie na grootste land van de wereld. Alleen al de hoofdstad Jakarta heeft 20 miljoen inwoners. Het land bestaat uit een archipel van 16.000 eilanden en is daarmee ’s werelds grootste eilandstaat. Het is de grootste economische macht in Zuidoost Azie. Door een expansieve groei van export van industriële en consumentenproducten groeit de economie gestaag.

Bijscholen

Bij het grafisch onderwijs ging het onder andere om het ontwerpen en vervaardigen van verpakkingen. Van tevoren was al aan de vrijwilligers gevraagd om gelijkwaardig aandacht te besteden aan zowel de esthetische als de functionele kant van een verpakking. Dat klinkt vrij hoogdravend, want in de praktijk bleek het werken met een meegenomen PMS-waaier al sensationeel te zijn, net als het boek met papier- en kartonmonsters. Twee andere grafische vakgebieden die onderdeel waren van het project, waren zeefdruk en transferdruk. Alle hardware hiervoor bleek wel aanwezig te zijn, maar de Duitse collega vrijwilliger moest de eerste paar dagen aan de slag om enig achterstallig onderhoud aan de apparatuur weg te werken. De 42 andere vrijwilligers hielden zich op hun school bezig met zeer uiteenlopende vakgebieden, zoals: visual merchandising, marketing, fashion, toerisme, elektronica, telecommunicatie en werktuigbouw. Ook specialisten op het gebied van onderwijskunde leverden een bijdrage. Zo’n missie duurt over het algemeen drie tot zes weken.
Ook het aanleren van projectmatig werken was een aandachtspunt bij de missie. Net als het leren werken in teamverband en het presenteren van een ontwerp. In Indonesië dromen, net als in ons land, veel leerlingen ervan om na het behalen van hun diploma een eigen bedrijf te starten. Sommigen beginnen hier al aan in het laatste jaar van hun studie. Dit was aanleiding voor de directie om te vragen aan de vrijwilligers om aandacht te besteden aan het fenomeen startende ondernemer. Wat daarbij hielp was dat op veel scholen de leerlingen net als in Nederland, een mini-onderneming runnen.

Onderwijs

Indonesië kent een schoolplicht van negen jaar. Een kind gaat op zesjarige leeftijd voor zes jaar naar de basisschool. Aansluitend is er drie jaar vervolgonderwijs. Het niveau hiervan is enigszins te vergelijken met onze vroegere MAVO. Deze tweede fase wordt afgesloten met een examen. Bij een voldoende resultaat krijgt de leerling het certificaat Junior Secondary 1 School. De volgende stap is de driejarige Secondary 2 School. Voordat de leerling aan deze driejarige opleiding begint, is er eerst een keuze gemaakt tussen een algemene of een beroepsgerichte opleiding. Kies je voor een beroepsgerichte grafische/media-opleiding, dan kun je bijvoorbeeld afstuderen in de richting: graphic design, visual design, dtp, fotografie, animatie, website manager, media technologie of interactive media design. Het onderwijs op de Secondary 2 School is erg competitief. Dat wil zeggen, dat bij veel praktijkwerkstukken het er ook om gaat wie de beste is en dus nummer één wordt. Ook strijden er scholen tegen elkaar.
Wanneer je deze fase 2 met succes afsluit, krijg je ook weer een certificaat. De leerling is dan gemiddeld 18 jaar. Het dan verkrijgen van een baan is over het algemeen geen probleem. Dat komt onder andere ook doordat ondernemers uit het bedrijfsleven zeer intensief bij de school betrokken worden. De knappe koppen kunnen naar een hoge school of universiteit. Daar moet wel een onder staatstoezicht toelatingsexamen voor gedaan worden.

Ambacht

Interessant is, dat bij de praktijkvakken van het grafisch onderwijs ook ambachtelijke grafische technieken geleerd worden. Zo zie je leerlingen bezig met houtsnede en houtgravure en ook linoleumsnede. En etsen, zowel droog als nat. Handtekenen, met potlood en papier, is ook een studievak. De docent vertelde dat hij ook nog steendrukken op zijn verlanglijstje had staan. Hij vertelde ook dat er in Jakarta een genootschap is, dat als doelstelling heeft ambachtelijke grafische technieken in stand te houden. Even voor de goede orde: de bij het grafisch onderwijs gebruikte ict- en softwarepakketten zijn volkomen gelijk aan die gebruikt worden bij de grafische lycea in ons land.

Drukkerij

Een wereld van grote getallen tref je ook aan bij de grafische industrie in Indonesië. De totale omzet in deze branche wordt voor dit jaar geschat op € 10 miljard. Een snelle groeier is de verpakkingsindustrie. De prognose is, dat deze de komende vijf jaar met 15% zal groeien. De omzet is thans € 3 miljard per jaar. Aanleiding voor deze groei is, dat de consument de voorkeur geeft aan kleinere verpakkingen. Ook komen meer en meer producten voor persoonlijke verzorging binnen het bereik van de consument.
Er zijn maar liefst 30.000 drukkerijen in Indonesië. Van dit aantal drukt 80% in offset en 7% in flexo. Er zit zelfs nog een groei in omzet van naar verwachting 6-7% per jaar. Deze groei is gelijk aan de stijging van het BNP in Indonesië. De grafische industrie creëert werkgelegenheid voor ongeveer 320.000 medewerkers. De export van drukwerk is
€ 200 miljoen en de import is € 140 miljoen. De organisatiegraad onder werkgevers is erg hoog. Dit komt samen in de Indonesian Association of Printers.

Kopfoto: Leerlingen leren houtsnede, houtgravure, linoleumsnede en etsen.