Opzettelijk ziek, in hoeverre recht op doorbetaling?

SOCIAAL – Zieke werknemers hebben recht op doorbetaling van loon. Dat is de hoofdregel.
Maar hoe zit het als een werknemer zijn ziekte opzettelijk heeft veroorzaakt? Denk aan het laten uitvoeren van een borstverkleining in het buitenland of het oplopen van zwaar letsel na een vuurwerkexperiment.

• Leestijd ca. 3 minuten

De wet lijkt duidelijk: de werknemer heeft geen recht op loon indien de ziekte opzettelijk is veroorzaakt. Maar vervolgens start de juridische discussie over wat in dit geval onder ‘opzet’ verstaan moet worden. Er zijn verschillende rechtelijke uitspraken waarin deze vraag aan de orde was.

Vuurwerk

Zo is daar de pannenlegger, al ruim 20 jaar in dienst van een dakdekker. In november 2020 probeert hij voor oudjaar zelf vuurwerk te maken. Hij mengt verschillende stoffen in een schuurtje bij zijn huis. De stoffen ontploffen waardoor de werknemer ernstig gewond raakt aan zijn hand en pols.
De bedrijfsarts rapporteert dat het herstel lang zal duren. De werkgever staakt de loonbetaling.
Hij vindt dat de werknemer een bijzonder groot risico op ongelukken heeft genomen. De werknemer wist dit en heeft de gevolgen op de koop toegenomen. Dat is een vorm van opzet en daarom heeft hij geen recht op loon vindt de werkgever. De rechter denkt daar anders over. Er is pas sprake van opzettelijk ziek zijn als de opzet was gericht op het ziek worden. De werknemer wilde echter niet ziek worden, hij wilde vuurwerk maken. Risicovol gedrag is onvoldoende om opzet aan te tonen.
De werknemer  houdt zijn recht op loon.

Alcoholverslaving

Ook aan een werknemer met een alcoholverslaving werd loon toegekend. De werkgever had aangevoerd dat de alcoholverslaving kan worden gezien als een aan opzet gelijk te stellen ernstige mate van schuld, zodat geen loondoorbetaling is verschuldigd. De rechter ging hier niet in mee.
De uitzondering op het ‘loondoorbetalingsrecht’ waarbij het gaat om opzet gericht op het ziek worden, aldus de rechter. De uitzondering kan dus niet worden ingeroepen tegen een werknemer die ziek wordt door overmatig alcoholgebruik, ook indien hij kon weten dat dit gebruik hem ziek zou kunnen maken.

De lat ligt hoog

 De lat voor opzettelijk ziek zijn ligt dus hoog. Dat is nogmaals bevestigd in een recente uitspraak van de kantonrechter te Rotterdam. De zaak die voorlag betrof een werkneemster die in Turkije een borstverkleining had ondergaan. Zij had medische klachten; rug- en nekpijn, zo bleek uit een rapport van de huisarts en de bedrijfsarts. De ingreep was dus niet puur cosmetisch, ook al werd de ingreep in Nederland niet vergoed door de ziektekostenverzekeraar wegens een te hoog BMI. Er is geen verschil van mening over de vraag of de werkneemster ziek was direct na het ondergaan van de ingreep. Werkgever en werknemer denken wel anders over de vraag voor wiens rekening en risico de ziekteperiode van de werkneemster moet komen. De werkgever heeft geen loon betaald omdat de werkneemster er zelf voor had gekozen met ernstig overgewicht naar het buitenland te vertrekken voor een borstverkleining. Zij was zich ervan bewust dat ze daardoor ziek zou zijn en dus is de ziekte opzettelijk veroorzaakt vindt de werkgever. De rechter wijst ook in dit geval de loonvordering van de werkneemster toe. De rechter legt het zo uit: haar opzet was gericht op het verminderen van haar klachten en niet om ziek te worden en ziekengeld van haar werkgever te incasseren.

Grafimedia cao

Geen loon betalen omdat de werknemer zijn of haar ziekte opzettelijk heeft veroorzaakt, is dus zo goed als onmogelijk. Is er dan helemaal niets mogelijk? Jazeker! In de wet is geregeld dat werknemers tijdens ziekte recht houden op 70 % van het loon. In veel cao’s, waaronder de Grafimedia cao, is dat uitgebreid tot 100 % loon in het eerste ziektejaar.  Aan dit ‘bovenwettelijk’ deel van het loon kunnen voorwaarden worden verbonden. In de Grafimedia cao is bijvoorbeeld bepaald dat het recht op deze aanvulling van 30% vervalt als de arbeidsongeschiktheid het gevolg is van het nemen van onverantwoorde risico’s. Een lichter criterium dan opzet. De met vuurwerk hobbyerende werknemer had op grond van zo’n bepaling weliswaar zijn recht op 70% loon behouden, maar de aanvulling tot 100% verspeeld.

---

Margreeth Colenbrander is werkzaam als senior jurist arbeidsrecht bij Dienstencentrum. Ze staat werkgevers in de grafimediabranche bij in ontslagzaken, bij reorganisaties en andere arbeidsrechtelijke vraagstukken. Ze onderhandelt namens werkgevers met wederpartijen en procedeert waar nodig bij de Kantonrechter en het UWV WERKbedrijf.

Kopbeeld: Pixabay