In hoeverre AI tools indruisen tegen auteursrechten

MULTIMEDIA – Terwijl ChatGPT wereldwijd ongevraagd teksten van uiteenlopend niveau verzamelt en componeert tot een nieuw origineel als antwoord op een vraag, maken fotografen zich enorme zorgen als bij beelden van hen AI wordt toegepast om ‘iets nieuws’ te creëren. Is dat verschil terecht?

• Leestijd ca. 3 minuten

Beelden en teksten vormen de basis van content in print. Online komen daar audio en video bij. AI maakt gebruik van deze vier media basis componenten om antwoorden te geven op vragen die worden gesteld. Fotografen beschermen hun werken tot en met juridische procedures, die door sommige fotografen zelfs worden gezien als businessmodel bij niet betaalde licentiekosten. Veelal worden die kosten betaald, ondanks het feit dat de ‘geleden schade’ vaak niet objectief te bepalen is.

Hebben fotografen een grotere rol in het beschermen van hun originelen in vergelijking tot auteurs?

Vervagen van de waarheid

Deze week verscheen een artikel in de landelijke media (bij Mediahuis) dat fotografen geschokt zijn over het ‘vervagen van de waarheid’ door de komst van AI. Eddy van Wessel, een aantal jaren de winnaar van de ‘Zilveren Camera’, spreekt in het artikel zelfs van het stelen van zijn werk en is om die reden afgestapt van digitale fotografie. Hij erkent natuurlijk dat AI niet de eerste methode is om beelden te bewerken. Het werkterrein van Van Wessel is oorlogsfotografie, een waarheidsgevoelig onderwerp.

Vanuit het artikel: “Beeld is geen waarheid meer, het is entertainment.”

Tekstschrijvers staan niet massaal op

Fotografen beschermen hun auteursrecht veel beter dan tekstschrijvers. ChatGPT kan ongehinderd met vrijwel alle teksten op het web aan de slag om ‘iets nieuws’ te laten genereren. Het is aan de vraagsteller of het ‘gebodene’ al dan niet een waarheid is, die dan wederom gepubliceerd wordt en dan ook weer door ChatGPT (en andere generatieve tools) kan worden gebruikt. Niemand die zorg zorgen maakt.

Persbureaus jagen op het illegaal gebruik van beelden van fotografen, maar nooit op teksten van auteurs. Is dat terecht? Is het manipuleren van een beeld makkelijker te bewijzen dan het manipuleren van een gestolen tekst? Kennelijk is dat het geval, want het is vaak onderdeel van het verdienmodel geworden; het najagen van beelden die op het web door derden worden gebruikt zonder toestemming of betaling van de licentierechten.

Het is en blijft een voortdurend touwtrekken in hoeverre een beeld een nieuw origineel is na manipulatie. Dat touwtrekken zal met de talloze AI tools resulteren in nog meer jurisprudentie.

Plagiaat in tekst komt natuurlijk ook voor en ook daarbij zijn de gevolgen groot, zeker voor hoogstaande stukken van een literair of wetenschappelijk niveau. In de journalistiek is het niet ongebruikelijk om stukken te citeren, natuurlijk wel compleet met een juiste bronvermelding. Als het ‘nieuwe stuk’ dan voldoende aanvullende duiding of achtergronden verstrekt, is er niets aan de hand.

Citeren mag, maar er zijn wel voorwaarden

Je mag citeren wanneer je aan de volgende vijf criteria voldoet:

• Het werk waaruit je wil citeren is al rechtmatig openbaar gemaakt.
• Je gebruikt het citaat voor een rechtmatig doel: aankondiging, beoordeling, polemiek, wetenschappelijke verhandeling of vergelijkbaar (serieus) doel.
• Het citaat en de omvang ervan, moeten nodig zijn om het doel te bereiken.
• Persoonlijkheidsrechten moeten in acht worden genomen.
• Waar redelijkerwijs mogelijk moeten naam van de maker en bron duidelijk worden vermeld.

Lees het artikel van Charlotte’s Law op haar webiste.

Bewerkte beelden worden doorgaans toch nog achterhaald doordat meta-data in het bestand zit ‘ingebakken’ en dan kan de fotograaf licentie kosten opeisen. Gespecialiseerde bureaus doen die claims maar al te graag, veelal pas na jaren, omdat zij dan de licentiekosten per jaar denken te kunnen doorberekenen. Vaak onder dreiging van juridische stappen bij weigering van betaling.

Opt-out

Zoek je naar de opt-out mogelijkheden voor het gebruik van beelden voor AI toepassingen of het gebruik op social media kanalen, dan zijn er een aantal mogelijkheden. Zoek je hetzelfde voor tekst, dan is er (nagenoeg) niets te vinden. Toch zegt Van Wessel in het artikel dat het onmogelijk zal zijn elke foto op authenticiteit te controleren: “AI kan in seconden iets genereren, die slag verlies je toch.” Hij pleit er dan ook voor de ontwikkelaars van gereedschappen te betrekken bij de verantwoordelijkheden die bij ‘de waarheid’ horen. “Als je die organisaties verantwoordelijk kunt maken, zullen zij in actie komen om te zorgen dat er geen schade voortvloeit uit wat zij maken of publiceren.”

Voortbordurend op meta-data zouden extra velden kunnen worden toegevoegd. Van Wessel pleit dan ook voor een zogenaamd ‘integriteitslabel’ voor foto’s. Dat zou het makkelijker moeten maken om gemanipuleerde beelden op te sporen. Of alles daarmee juridisch dichtgetimmerd kan worden, is nog maar zeer de vraag. Maar hoe dan ook, het blijft opletten. Met alle AI tools binnen handbereik – dus ook met Adobe Photoshop – is een foutje snel gemaakt.