Auteursrecht rondom beelden in geding met AI

KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE - Het auteursrecht rondom beelden stamt uit een ver verleden en was vooral een bescherming voor fotografen. Onder invloed van AI is het maken van beelden niet langer een monopolie voor professionals. Zijn AI gegenereerde beelden vrij van auteursrecht?

• Leestijd ca. 3 minuten

Zelfs bestaande beelden kunnen me AI zodanig worden bewerkt dat vrijwel elke rechter in een auteursrechten zaak (en die zijn er talloos) zal zeggen dat het AI bewerkte beeld een nieuwe unieke creatie is. In dit artikel een verkenning van de juridische realiteit, de creatieve criteria en de mogelijke impact op de print- en mediabranche.

Prompt engineering: het nieuwe auteursrecht?

De opkomst van generatieve AI heeft een nieuwe creatieve discipline voortgebracht: prompt engineering. Waar prompts aanvankelijk niet meer waren dan korte instructies, zien we nu in professionele omgevingen zeer gedetailleerde taalconstructies ontstaan die de creatieve output van AI-systemen sterk bepalen. Dat roept een relevante vraag op: kunnen complexe prompts op den duur onder het auteursrecht vallen?

De Europese jurisprudentie stelt dat functionele, generieke of puur feitelijke instructies niet beschermd zijn. Maar een creatieve tekst vol keuzes — zoals een uitgebreide, verhalende beeldprompt — kan mogelijk wel als auteursrechtelijk werk worden beschouwd.

In de professionele creatieve sector worden prompts steeds waardevoller. Ontwerpers, fotografen en merken gebruiken AI voor:

• campagnebeelden
• schetsen
• storyboards
• productvisualisaties
• illustraties
• merkrichtlijnen

Hierbij ontstaan prompts die zoveel creatieve sturing bevatten, dat ze vergelijkbaar zijn met scenario’s, moodboards of briefingdocumenten.

Technisch vs. creatief: waar ligt de grens?

Wat betekent dit voor de print- en mediabranche?

Voor ontwerpers, drukkers, merken en uitgevers ontstaat een nieuw spanningsveld. De impact:

• Creatieve waarde verschuift naar de voorkant van het proces: AI democratiseert beeldmaken, maar niet het kunnen formuleren van een krachtige creatieve prompt. Dit maakt taalvaardigheid en conceptontwikkeling belangrijker dan ooit.

• Promptbibliotheken worden waardevol IP

• Bedrijven die complexe workflows hebben, kunnen hun prompts gaan beschouwen als interne strategische assets, concurrentievoordeel en onderdelen van merkrichtlijnen

• Nieuwe rol voor ontwerpers en art directors. Prompt engineering wordt een nieuwe creatieve discipline naast conceptontwikkeling, typografie, fotografie regie en kleurmanagement. Voor printbedrijven betekent dit dat klanten steeds vaker AI-ready concepten zullen aanleveren.
  
• Juridisch risico groeit. Er ontstaan vragen zoals: van wie is de prompt, hoe documenteren we eigenaarschap, wat als een bureau dezelfde prompt voor meerdere klanten gebruikt en hoe bewijs je dat een prompt origineel is?

• Uitgevers krijgen te maken met nieuwe vormen van redactionele input. Binnen redacties en bij freelancers kunnen prompts zelf onderdeel worden van het creatieve proces.

Is formele auteursrechtelijke bescherming waarschijnlijk?

De verwachtingen:

• Korte prompts: nee
• Middelcomplexe prompts: afhankelijk van context
• Uitgebreide, creatieve prompts: ja, binnen 1–5 jaar via jurisprudentie

De wet hoeft hiervoor niet te veranderen; bestaande auteursrechtprincipes zijn breed genoeg om creatieve prompts te omvatten.

De complexiteit en creatieve waarde van prompts groeit mee met de ontwikkeling van generatieve AI. Wat begon als een technische opdrachtregel is uitgegroeid tot een creatieve expressievorm met duidelijke commerciële waarde. Het is dan ook goed denkbaar dat complexe prompts in de toekomst auteursrechtelijk worden beschermd, vooral wanneer ze narratief, expressief en duidelijk menselijk-creatief van aard zijn.

Voor de print- en mediabranche opent dit een nieuw domein: 'Prompt-Intellectual Property' als creatieve valuta. Bedrijven zullen hun workflows, contracten en IP-strategieën daarop moeten afstemmen. Het auteursrecht staat daarbij niet in de weg — het moet alleen opnieuw worden toegepast op een nieuwe vorm van creatie.