Mens en machine: AI met taken als ‘creatieve partner’

KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE – ChatGPT heeft in korte tijd een ongekende invloed gekregen op de manier waarop teksten en beelden worden gecreëerd. De AI-tool van OpenAI schrijft mee aan artikelen, genereert verbluffende afbeeldingen en ontpopt zich zelfs tot persoonlijke assistent voor redacties.

•Longread: leestijd ca. 10 minuten

De huidige impact en de verwachte toekomstige rol van ChatGPT op tekst- en beeldcreatie is onomkeerbaar. Taken en notificaties rondom 'nieuwsinformatie' worden direct onder de aandacht gebracht van redacties. ChatGPT kan niet meer weggedacht worden in innovatieve processen van tekst- en beeldgeneratie. Een breed opgezet opiniestuk over kunstmatige intelligentie in tekst en beeld.

AI als tekstschrijver en zelfs als 'sparringpartner'

ChatGPT en vergelijkbare generatieve AI-modellen (Meta AI, CoPilot, Perplexity en DeepSeek) hebben het schrijven van tekst in een stroomversnelling gebracht. Ze kunnen in secondes samenhangende artikelen, berichten of samenvattingen produceren. Vooral in de journalistiek en media zien we veel concrete toepassingen.  Dat is opvallend, juist daar zou je bescheidenheid verwachten, omdat 100% betrouwbaarheid het 'sleutelwoord' is van het bestaan van journalistiek.

Enkele praktijkvoorbeelden, belicht vanuit de krantenjournalistiek:

• BuzzFeed (een online media bedrijf) gebruikt OpenAI’s technologie (de maker van ChatGPT) om content te genereren. Het mediabedrijf zet AI in voor gepersonaliseerde quizzen en schrijft zelfs hele artikelen met behulp van de chatbot. CEO Jonah Peretti noemt AI al in 2023 'een nieuw tijdperk van creativiteit' en wil de technologie laten doorstromen van experiment naar een vast onderdeel van de bedrijfsvoering. Het doel is niet alleen efficiënter produceren, maar ook nieuwe, interactieve formats bieden aan het publiek (zoals quizzen die op antwoorden van lezers dynamisch reageren).

• Bij de Italiaanse krant Il Foglio ging men nog een stap verder. Daar werd een maand lang dagelijks een vier pagina’s tellende bijlage volledig gevuld met door ChatGPT Pro geschreven artikelen. Hoofdredacteur Claudio Cerasa behandelde de chatbot als een 'collega' en liet hem stukken schrijven over uiteenlopende onderwerpen, van politiek tot cultuur. Twee menselijke redacteuren redigeerden de output en corrigeerden feitelijke onjuistheden. Sommige kleine fouten lieten ze bewust staan om de lezers te tonen dat AI niet onfeilbaar is. Deze Il Foglio AI-bijlage kreeg wereldwijd aandacht en illustreert hoe een nieuwsredactie AI kan integreren, mits er duidelijk onderscheid blijft tussen AI- en mensenwerk.

Cerasa benadrukt dat AI een aanvulling moet zijn: "Wie AI probeert in te zetten om menselijke intelligentie te vervangen, faalt uiteindelijk. AI is er om te integreren, niet om te vervangen". Met andere woorden: de chatbot is een nieuwe collega die begeleiding en controle nodig heeft, geen vervanger van journalisten.

• Ook toonaangevende persbureaus verkennen de mogelijkheden. Zo gebruikt de Associated Press (AP) al jaren geautomatiseerde systemen om routinematig nieuws te verslaan – denk aan financiële kwartaalcijfers of uitslagen van sportwedstrijden. Tegelijk heeft AP onlangs richtlijnen opgesteld voor het gebruik van generatieve AI door journalisten. Het persbureau staat experimenten met tools als ChatGPT toe, maar waarschuwt dat niets klakkeloos gepubliceerd mag worden zonder menselijke validatie. AI-gegenereerde tekst moet gezien worden als 'onbevestigd bronmateriaal' dat aan de journalistieke standaarden getoetst wordt. Ook stelt AP duidelijk dat vertrouwelijke informatie niet in deze AI-tools ingevoerd mag worden en dat AI momenteel niet ingezet zal worden om foto’s of video’s inhoudelijk te veranderen. Deze aanpak onderstreept dat de nieuwsindustrie de waarde inziet van AI, maar ook het belang van nauwkeurigheid en ethiek bewaakt.

De kracht van ChatGPT ligt in het ondersteunen van schrijvers en redacteuren. De AI kan razendsnel een eerste versie van een persbericht, artikel of interviewvraag opstellen. Journalisten benutten het om achtergrondinformatie te verzamelen, complexe materie samen te vatten of inspiratie op te doen voor invalshoeken en koppen. Zo gebruiken verslaggevers ChatGPT bijvoorbeeld om snel vertalingen of samenvattingen van rapporten te krijgen, of om een lijstje met mogelijke interviewvragen te genereren als startpunt. In redacties met hoge tijdsdruk – denk aan online nieuwssites – kan een AI-assistent helpen om routineberichten (zoals weersverwachtingen of verkeersupdates) alvast in concept klaar te zetten.

Inmiddels gebruikt ook onze eigen redactie veelvuldig ChatGPT om bronnen met achtergrond informatie te vinden en te toesten aan andere bronnen vanuit de branche. Een win-win in verreweg de meeste gevallen.

Hallucinaties

Toch zijn er ook valkuilen. AI-modellen hebben de neiging om soms fictieve maar plausibel klinkende feiten te verzinnen (zogeheten 'hallucinaties'). Dat bleek onlangs toen Apple een AI-tool introduceerde die automatisch nieuwsberichten samenvatte in push-meldingen.
Deze functie stuurde meerdere keren foutieve koppen rond – zo werd ten onrechte gemeld dat een prominente politicus was gearresteerd, iets wat niet gebeurd was.
De BBC en andere nieuwsorganisaties reageerden verontwaardigd en Apple trok de functie tijdelijk in om de kwaliteit te verbeteren. Ook in de Verenigde Staten ging het mis toen bij enkele regionale kranten een door AI gegenereerde special over de hittegolf vol fouten en verzonnen citaten verscheen – een pijnlijke reminder dat gebrek aan menselijke controle tot blunders leidt. Dergelijke incidenten benadrukken dat feitenchecken en redactie onmisbaar blijven. Wanneer AI een suggestie doet of een tekst produceert, moet een menselijke journalist dat altijd verifiëren voordat het gepubliceerd wordt.

Samengevat: ChatGPT heeft het schrijfproces drastisch veranderd en zal dat in de toekomst nog meer doen. Contentmakers die de tool verstandig inzetten, merken dat ze sneller van idee naar tekst kunnen gaan. Routineklussen kunnen deels geautomatiseerd, waardoor meer tijd vrijkomt voor diepgravende interviews, analyse en creatieve journalistiek. De menselijke journalist blijft echter de regisseur – AI is een krachtige assistent, maar geen autonome verslaggever met gezond verstand of ethisch besef.

Creatieve beeldcreatie met generatieve AI

Minstens zo ingrijpend is de opkomst van AI in visuele creatie. Waar ChatGPT symbool staat voor tekst, zijn er generatieve AI-modellen als DALL-E, Midjourney en Stable Diffusion die op basis van tekstprompt afbeeldingen kunnen maken. In de creatieve industrie en mediawereld wordt deze technologie omarmd om razendsnel beeldmateriaal te genereren, variërend van illustraties bij artikelen tot complete grafisch ontwerpen, die dan overigens ook weer volop in print worden gebruikt.

De cover van Cosmopolitan (VS) van juni 2022, ontworpen met behulp van OpenAI’s beeldgenerator DALL-E 2. Het tijdschrift presenteerde dit als ’s werelds eerste magazinecover die volledig door AI is gemaakt. Het beeld – een futuristische astronaute op Mars – werd in slechts 20 seconden gegenereerd op basis van een tekstprompt, waarna vormgevers het binnen 24 uur hebben geoptimaliseerd voor druk. Dit baanbrekende experiment toonde destijds de creatieve potentie van generatieve AI in de bladenwereld.

Cosmopolitan was niet de enige – The Economist gebruikte bijvoorbeeld Midjourney (een alternatief AI-model) om een illustratie op haar cover te maken. Dergelijke spraakmakende voorbeelden lieten zien dat AI niet alleen een gimmick is, maar daadwerkelijk in staat tot hoogwaardige visuele output. In marketing en design zien we AI-gegenereerde beelden opduiken in campagnes, productontwerpen en sociale media-uitingen. Vaak merkt de eindgebruiker niet eens dat een beeld door een algoritme is bedacht in plaats van door een mens.

Voor grafisch ontwerp en printmedia biedt dit kansen om sneller te werken en meer te experimenteren. Waar een illustrator normaal uren of dagen nodig heeft voor een conceptschets, kan een AI-tool in seconden tientallen varianten voorstellen. Dit betekent dat creatieve teams veel meer opties kunnen verkennen binnen korte tijd. Routinewerk in design – zoals het aanpassen van formaat, het wisselen van kleurenschema’s of het maken van simpele infographics – kan grotendeels door AI worden overgenomen.

Grote softwarepakketten zoals Adobe Creative Cloud en tools als Canva hebben inmiddels AI-functies ingebouwd: van het automatisch genereren of uitbreiden van afbeeldingen tot het met één klik verwijderen van achtergronden. Zo wordt professioneel ogend ontwerp toegankelijker dan ooit, zelfs voor mensen zonder diepgaande designkennis.

Toch is ook hier de samenwerking mens-AI de sleutel. Een AI mist (voorlopig) de authentieke creatieve visie en culturalieke context die menselijke kunstenaars meebrengen. Een ervaren ontwerper haalt het maximale uit AI door de juiste prompts te geven en vervolgens kritisch te selecteren en bij te sturen. In feite wordt de ontwerper een curator en regisseur: de AI genereert, de mens verfijnt. Veel ontwerpers merken dat ze dankzij AI meer tijd overhouden voor conceptontwikkeling, omdat saaie klusjes geautomatiseerd worden. De creativiteit verschuift dus naar hoger niveau: wat willen we uitdrukken in beeld, in plaats van hoe bouwen we het beeld pixel voor pixel op.

Copyright en ethiek 

Naast de voordelen zijn er discussiepunten. Copyright en ethiek vormen een uitdaging: AI-modellen worden getraind op miljoenen bestaande afbeeldingen van het internet, vaak zonder dat makers expliciet toestemming gaven. Dit heeft geleid tot zorgen over het klakkeloos overnemen van stijlen of elementen van kunstenaars.

Getty Images bijvoorbeeld stapte naar de rechter vanwege een AI-model dat mogelijk hun foto’s ongevraagd gebruikte – al verloor Getty in het VK onlangs grotendeels die zaak tegen Stability AI. De juridische kaders zijn hier nog in ontwikkeling. Mediaorganisaties zijn daarom voorzichtig: AP stelt dat ze geen AI-beelden zullen publiceren alsof het persfoto’s zijn, behalve als het onderwerp zélf AI is (en dan met duidelijke vermelding in het bijschrift). Transparantie naar het publiek is belangrijk: de lezer of kijker moet kunnen vertrouwen op wat hij ziet. Wanneer een nieuwsfoto door AI is gegenereerd, moet dat vermeld worden om misleiding te voorkomen.

Onder de streep lijkt AI-beeldcreatie vooral een uitbreiding van het gereedschap van ontwerpers en beeldredacteuren. Het biedt efficiënte nieuwe manieren om visuele ideeën vorm te geven en laat creatieven focussen op het uitdenken van concepten.

Net zoals bij tekst geldt: de mensen blijven leidend in de artistieke keuzes, terwijl de AI het uitvoerende handwerk versnelt. In de nabije toekomst zal het niet vreemd zijn als elke creatieve afdeling een AI-tool binnen handbereik heeft – niet om de designers te vervangen, maar om hun verbeeldingskracht te vergroten.

Open AI Taken

Een interessante nieuwe ontwikkeling – met name relevant voor de journalistiek – is het gebruik van ChatGPT als een soort slimme assistent die actief meedenkt en attendeert op nieuws. OpenAI heeft recent een experiment gestart met ChatGPT 'Tasks' (Taken): een functie waarmee gebruikers de chatbot opdrachten in de toekomst kunnen laten uitvoeren, op gezette tijden of als bepaalde voorwaarden vervuld zijn. Deze mogelijkheid transformeert ChatGPT van een louter reactieve gesprekspartner naar een proactieve helper, vergelijkbaar met een Google Assistant of Siri, maar dan aangedreven door GPT’s geavanceerde taal- en zoekcapaciteiten.

Concreet betekent dit dat een journalist of redacteur ChatGPT taken kan inplannen. Bijvoorbeeld: 'Zoek elke ochtend om 7:00 uur het belangrijkste nieuws en geef me een korte samenvatting van de topverhalen'. De AI zal dan op dat tijdstip automatisch het internet afspeuren (met de ingebouwde browserfunctie) en een overzicht sturen. Zo begint de nieuwedag met een handig briefing zonder dat iemand handmatig alle sites hoeft na te lopen. Een ander voorbeeld: een journalist die een bepaald onderwerp volgt, kan ChatGPT vragen om continu te monitoren of er nieuwe ontwikkelingen of persberichten zijn, en direct een notificatie te sturen als er iets gebeurt. Dit lijkt op bestaande nieuwsalerts, maar de AI kan er context en samenvatting bij leveren, afgestemd op de specifieke informatiebehoefte van de gebruiker.

OpenAI’s plannen reiken zelfs verder. Er wordt gewerkt aan agent-achtige uitbreidingen (intern codenamen als 'Operator' en 'Caterpillar') die ChatGPT nog autonomer maken. Zulke AI-agents zouden zelfstandig complexe taken kunnen uitvoeren: niet alleen zoeken naar informatie, maar ook data analyseren, websites doorzoeken, documenten openen, problemen oplossen – en de resultaten hapklaar presenteren aan de gebruiker.
Denk je eens in: een onderzoeksjournalist zou de AI kunnen instrueren om alle PDF-jaarverslagen van een reeks bedrijven door te pluizen op anomalieën, of om Twitter en nieuwsfeeds continu te scannen op een bepaald thema en signalen van breaking news. Zodra de agent iets relevants vindt, krijg je als journalist een melding met een kernachtige samenvatting. Dit soort digitale assistentie kan de waakzaamheid en reactietijd van redacties enorm vergroten.

Betrouwbaarheid

Er zit uiteraard een grote 'maar' aan: de betrouwbaarheid. Kan een journalist blind varen op zo’n AI-alert? Zoals we eerder zagen bij Apple’s nieuws-samenvattingen, kunnen geautomatiseerde systemen er flink naast zitten als ze ongetemd hun gang gaan. OpenAI noemt 'Tasks' dan ook expliciet een beta-feature en benadrukt dat het nog om een experiment gaat.
In de praktijk zullen redacties deze AI-assistent eerst beperkt inzetten, bijvoorbeeld als extra ogen die mee opletten, terwijl de bevestiging altijd via reguliere kanalen loopt. Toch is de potentie duidelijk: ChatGPT ontwikkelt zich richting een echte nieuwsbuddy die repetitieve taken uit handen neemt. Dat geeft journalisten meer ruimte om zich te concentreren op duiding en onderzoek, terwijl de AI op de achtergrond het 'vuile werk' – het constant monitoren van allerlei info-bronnen – uitvoert.

Notificaties als tijdbesparing

Bovendien is personalisatie een troef. Een journalist kan zijn AI-assistent precies bijbrengen wat voor hem of haar belangrijk is. Waar een generieke nieuwsapp iedereen dezelfde breaking news meldt, kan een individuele ChatGPT-taak gericht zijn op bijvoorbeeld 'alle lokale politiek nieuws in mijn provincie' of 'nieuws over klimaatrapporten van de EU'.

Onze eigen redactie heeft ChatGPT de opdracht te geven over notificaties te sturen als er actuele ontwikkelingen zijn bij bijvoorbeeld Crown Van Gelder, MPS Systems en Landa.

De notificaties worden daarmee maatwerk, afgestemd op de behoefte van één gebruiker of een specifiek team. In newsroom-software zien we al eerste integraties verschijnen die AI-hulp bieden, zoals automatische samenvattingen van lange teksten of transcripties van interviews met highlights. De volgende stap is dat dit soort AI-functies proactief worden: niet wachten tot de journalist vraagt 'vat dit samen', maar uit zichzelf zeggen: "Ik heb gezien dat er net een 300-pagina’s tellend rapport is gepubliceerd; zal ik de kernpunten voor je op een rij zetten?"

De verwachting is dat in de nabije toekomst newsroom-workflows AI-triggers bevatten die gebeurtenissen detecteren en menselijke collega’s tijdig alarmeren met de belangrijkste details. Zo’n samenwerking tussen mens en machine kan de journalistiek sneller én scherper maken. Journalisten worden dan minder overrompeld door de stroom van informatie, omdat hun digitale assistent al het kaf van het koren scheidt op de achtergrond. Opnieuw geldt: de eindverantwoordelijkheid blijft bij de mens – de AI geeft een seintje en een eerste analyse, maar de journalist bepaalt wat ermee gedaan wordt.

ChatGPT en aanverwante AI-tools hebben nu al een enorme invloed op hoe we tekst en beeld creëren – en alles wijst erop dat deze invloed in de toekomst alleen maar groter wordt. Of het nu gaat om het schrijven van artikelen, het ontwerpen van visuals of het alert blijven op nieuwsontwikkelingen, generatieve AI dringt door tot in de kern van creatieve en journalistieke processen. Daarbij zien we een terugkerend patroon: AI vergroot de snelheid en schaal van contentcreatie, maar de menselijke factor blijft cruciaal voor kwaliteit, creativiteit en ethiek. De meest succesvolle toepassingen ontstaan wanneer mens en machine samenwerken: de AI als onuitputtelijke bron van kennis, ideeën en efficiëntie; de mens als bewaker van nuance, waarheid en originaliteit.

Conclusie: samen vooruit met AI

Voor de journalistiek betekent ChatGPT geen einde van het vak, maar een (grote) evolutie. Routineuze taken kunnen geautomatiseerd, informatie is sneller voorhanden en nieuwe verhalen komen boven door patroonherkenning in data. Tegelijk moet de journalist alert blijven op fouten van de AI en deze corrigeren – feitelijke controle en redactionele keuzes laten zich niet automatiseren. In de creatieve sector zien we een vergelijkbaar beeld: ontwerpers en schrijvers die AI omarmen als hulpmiddel, winnen aan productiviteit en kunnen zich richten op het hogere denkwerk, terwijl degenen die AI negeren mogelijk terrein verliezen aan deze nieuwe hybride werkwijze.

Kortom, ChatGPT heeft de creatie van tekst en beeld al drastisch veranderd en zal dat in de toekomst nog ingrijpender doen. Maar niet door de mens buitenspel te zetten – integendeel. Het is de katalysator die ons dwingt na te denken over hoe we werken en creëeren. Wie bereid is te leren hoe je AI slim inzet, ontdekt een wereld aan nieuwe mogelijkheden. Die enorme invloed van ChatGPT is dus tweeledig: het automatiseert en innoveert, maar het vergroot vooral de menselijke creatieve reikwijdte. In plaats van concurrent van de mens, kan ChatGPT de ultieme creatieve partner zijn – één die 24/7 paraat staat, bergen werk verzet en ons uitdaagt om onze eigen capaciteiten naar een hoger plan te tillen. Dat avontuur is nog maar net begonnen.