Herstel grafimediabranche, flexibilisering zet door

BRANCHE - De creatieve sector in Nederland profiteert mee van het herstel van de economie. Het aantal faillissementen van onder meer drukkerijen daalde, de werkgelegenheid nam toe en ook de omzet van veel creatieve bedrijven groeide in 2016. Dat blijkt uit trendonderzoek van GOC in opdracht van het A&O Fonds Grafimediabranche.

Download de uitgave Trends 2017 (PDF)

Groei werkgelegenheid voor rekening van zzp’ers

De werkgelegenheid in de creatieve sector groeide vorig jaar met 3,1% procent. Eind 2016 werkten er 275.415 mensen in de sector. Van kunstenaars tot drukkers, van architecten tot journalisten en van gameontwikkelaars tot reclamemakers. De groei van de werkgelegenheid komt volledig voor rekening van zzp’ers. Inmiddels werkt 59 procent van de professionals in de creatieve industrie voor zichzelf. Tien jaar geleden gold dat nog slechts voor 1 op de 3 medewerkers in de creatieve sector. Het aantal vaste banen nam in 2016 juist af, net als het aantal bedrijven met personeel in dienst. Onder andere het aantal drukkerijen, prepressbedrijven en nabewerkingsbedrijven nam af. Het aantal drukkerijen, prepressbedrijven en grafische nabewerkingsbedrijven nam ook vorig jaar af, al was dat minder vaak noodgedwongen door een faillissement en in een lager tempo. Eind vorig jaar telde de grafimediasector nog 3.190 bedrijven. Samen waren die bedrijven goed voor 17.958 banen. De daling van de werkgelegenheid zette zich daarmee nog altijd door.

Omzet van uitgeverijen en reclamebureaus stabiliseert

Ook met de omzetten in de creatieve sector gaat het weer de goede kant op. Vooral uitgeverijen, reclamebureaus, av-productiebedrijven en musea doen het goed. Ook de boekverkoop en het bioscoopbezoek zitten in de lift. Fotografen en vormgevers zien hun inkomsten nog wel altijd dalen. De omzet van grafimediabedrijven stabiliseerde in 2016. Vooral het eerste half jaar deden drukkerijen het goed, met name door een toename van exportorders. Een kwart van de grafimediabedrijven meldde in 2016 zelfs een snelle omzetgroei. Verpakkingsdrukkers en internetdrukkers zijn binnen de branche de uitblinkers.

Meer investeringen in grafimediasector ondanks overcapaciteit

Het herstel binnen de grafimediasector komt ook tot uiting in toenemende investeringen. In 2016 groeide het volume van de investeringen voor het tweede jaar op rij. Ongeveer een derde van het geïnvesteerde bedrag wordt gebruikt voor vervanging van bestaande machines en installaties, bijna de helft voor uitbreiding van het machinepark en 14% voor verhoging van de efficiency. De toegenomen investeringen lijken op gespannen voet te staan met de benuttingsgraad van het beschikbare productiepotentieel binnen de branche. Die daalde opnieuw, wat duidt dat er nog altijd structurele overcapaciteit binnen de branche is.

Teveel jongeren volgen een creatieve opleiding

Zorgen zijn er als het gaat om het toekomstperspectief van jongeren die willen instromen in de creatieve sector. Eén op de tien jongeren in Nederland volgde vorig jaar een creatieve mbo- of hbo-opleiding, terwijl de creatieve sector slechts goed is voor 3,3 procent van de werkgelegenheid. Een groot deel van de huidige studenten zal dan ook aangewezen zijn op een toekomst als zzp’er, met veel concurrentie en een inkomen dat blijvend onder druk staat. Dat geldt niet voor grafische technici in opleiding. Zij hebben relatief goede arbeidsmarktperspectieven.

Soft skills steeds belangrijker in de creatieve sector

Wie aan de slag wil of actief wil blijven in de creatieve sector, heeft anno 2017 niet alleen meer vaktechnische kennis nodig. Door automatisering en robotisering verdwijnen naar verwachting ook in de komende jaren nog veel banen in de sector. Het gaat daarbij met name om laaggekwalificeerde functies zoals in- en uitvoerwerk bij machines en transport- en expeditiewerkzaamheden. Tegelijkertijd neemt de scheiding tussen leidinggevende, coördinerende en uitvoerende functies af en ontstaan steeds meer operatorfuncties. Daarvoor zijn soft skills van groot belang. Het gaat daarbij om competenties als probleemoplossend en analytisch vermogen, samenwerken, flexibiliteit en leerbereidheid. Ook voor andere grafische beroepen geldt dat het belang toeneemt om procesmatig te kunnen samenwerken.

Robotisering, big data en gepersonaliseerde communicatie

Als het gaat om innovaties ziet GOC een tweedeling in de sector. In de grafische industrie vindt vooral automatisering en robotisering plaats om nog efficiënter te kunnen werken. Grote doorbraken in druktechnieken, zoals rechtstreeks aangestuurde digitale printsystemen, worden pas op de middellange termijn verwacht. Andere trends die GOC signaleert, zijn de opkomst van augmented reality en het inzetten van big data voor gepersonaliseerde marketing en communicatiesystemen.