Grafimediabranche – Economische ontwikkeling ’21

PARTNERBIJDRAGE - Het maken van rapportages binnen de branche is een nauwkeurig en vooral langdurig proces. Onderzoeker Jos Teunen van GOC stelde het rapport over 2021 samen in opdracht van het A&O fonds Grafimediabranche. Vandaag deel 2.

• Leestijd ca. 6 minuten
• De door de redactie gemaakte samenvatting wordt als partnerbijdrage door A&O fonds grafimediabranche 'open' ter beschikking gesteld voor zowel abonnees als niet-abonnees

Richard Leloux (directeur A&O fonds grafimediabranche) gaf gisteren bij deel 1 een toelichting op het feit waarom dit rapport over 2021 nu pas is gepubliceerd. Het rapport geeft een meerjarenoverzicht, waaruit blijkt hoe breekbaar een branche uiteindelijk kan worden bij grote gebeurtenissen die een flinke maatschappelijke impact hebben. En dat is ook ook na 2023 waarschijnlijk nog niet voorbij.

Download het volledige rapport (PDF) via de website het het A&O fonds grafimediabranche. (leestijd ca. 2-2,5 uur)

De samenvatting van de twee laatste hoofdstukken uit het rapport: de financiële resultaten en investeringen en het beeld dat ondernemers zelf hebben van de economische conjunctuur. 

Financiële resultaten en investeringen

De financiële gegevens die het CBS over branches ter beschikking stelt zijn afkomstig van de belastingdienst. Op basis van deze bedrijfsgegevens wordt door het CBS een gecumuleerde balans en resultatenrekening op bedrijfstakniveau opgesteld. De meest recente cijfers gaan dus over het boekjaar 2020.

Met dus nog geen gegevens over 2021 zegt bovenstaande tabel eigenlijk niet meer zo heel veel. Ook in 2021 zullen de energieprijzen nog niet zo heel veel invloed laten zien, dat komt pas in 2022 aan de orde. Dan wordt bovenstaande tabel 'spannend'.

De gegevens over de resultatenrekening, de balans en de financiële kengetallen (pagina 36-39 van het rapport) laten flink vertraagde cijfers zien tot en met 2020, die zelfs nog als voorlopig worden gekenmerkt. Die tabellen laat de redactie in deze samenvatting dan ook buiten beschouwing. De onderwerpen financiële kengetallen, liquiditeit en solvabiliteit (blz. 38-40)zijn puur financiële gegevens, die vooral bedoeld zijn voor de boekhoudkundigen binnen de branche.

In 2022 is aan bedrijven gevraagd op welke manier hun bedrijfsresultaat zich in 2021 heeft ontwikkeld. Dit onderzoek is door GOC in juni 2022 uitgevoerd. De resultaten van deze enquête onder 600 grafische bedrijven zijn representatief voor de totale branche.

Elk percentage in de tabel geeft het aandeel weer ten opzichte van alle bedrijven. In 2021 had 64% van de bedrijven een positief bedrijfsresultaat, 19% kwam net uit de kosten en 17% had een negatief bedrijfsresultaat. De helft van de bedrijven (52%) ziet haar bedrijfsresultaat in 2021 verbeteren, 18% ziet dit verslechteren. Bedrijven die in 2021 een stabiel negatief resultaat (4,4%) of een negatief en verslechterd resultaat (9,4%) behaalden vormen samen 14% van de bedrijven. Deze cijfers laten zien dat er behoorlijke verschillen bestaan tussen bedrijven.

In 2020 werd een verminderd investeringsklimaat gemeten, dat zal naar alle waarschijnlijkheid ook in 2021 nog het geval zijn, maar naar verwachting minder fors daan 2020 ten opzichte van 2019. De aandacht voor efficiency met 18% van de investeringsdoelen is een trend die al langer gaande is. Met name in afterpress en logistiek wordt volop geïnvesteerd om aan just-in-time workflows te kunnen voldoen.

Interessant is de strategische aanpak bij innovaties. Het overgrote deel zegt dat op eigen kracht te doen, slechts iets meer dan 1% zegt dat samen met de leverancier te doen. Met recht kan aan deze twee percentages worden getwijfeld. Uit analyses de afgelopen jaren met leveranciers blijkt juist dat zij steeds vaker de rol van strategisch adviseur hebben binnen doorgaans langdurige investeringstrajecten. Ook bij het automatiseren van workflows worden juist vaak onafhankelijke externe experts ingehuurd.

Het oordeel van de ondernemers

Het CBS houdt jaarlijks een conjunctuurenquête, waarbij ondernemers een flinke hoeveelheid vragen krijgen voorgeschoteld. Er staan acht onderwerpen centraal: productieverloop, bezettingsgraad, productiecapaciteit, omzet, orderontvangst, belemmeringen, concurrentiepositie en economisch klimaat. Onderstaande analyse zijn dus oordelen van ondernemers, niet de feitelijke cijfers!

Bij het productieverloop is ten opzichte van voorgaande jaren het jaar 2020 duidelijk afwijkend, in 2021 lijkt het gebruikelijke patroon te zijn hersteld. Ook 2022 zal hoogst waarschijnlijk een flinke afwijking laten zien ten opzichte van het gebruikelijke patroon.

Qua bezettingsgraad zien we dat 2020 eveneens een sterke verslechtering opleverde ten opzichte van voorgaande jaren, maar dat ook dit zich in 2021 herstelt naar een normaal patroon over de kwartalen. Het dal zit vooral in het begin van de corona pandemie, een paniek reactie die zich in de daarop volgende kwartalen herstelde. In de jaren negentig schommelde de bezettingsgraad nog rondom de 85%, daarna volgende een dalende trend en de afgelopen jaren werd ca. 75% bereikt.

Dat niet alle bedrijven te maken hebben met structurele overcapaciteit blijkt uit bovenstaande grafiek. Een deel van de bedrijven vindt dat ze een te kleine capaciteit hebben voor het (potentiële) orderpakket. Dat kan goed te maken hebben met de moeite om aan gekwalificeerd personeel te komen. Daarnaast zijn er ook redelijk wat bedrijven die vinden dat hun productiecapaciteit juist te groot is. Ook hier zien we weer de sterk negatieve terugval in 2020.

Uit verreweg de meeste tabellen blijkt steeds hetzelfde patroon. Paniek in het eerste en tweede kwartaal van coronajaar 2020, gevolgd door een flink herstel, waardoor 2021 weer redelijk in de pas liep met de voorgaande jaren. Daaruit blijkt dat de veerkracht van de branche groot is, en dat ondernemers doorgaans een positief beeld hebben van hun bedrijfsontwikkelingen.

Over de gehele tijdsperiode van begin 2012 t/m eind 2021 zien we een duidelijke trend in de afname van de waarde in orderontvangst. De waarde van de orderontvangst is met ongeveer 30% gedaald. Verder herstel in 2022 kan de dalende lange termijn trend nog wel verbeteren, maar niet teniet doen.

Een interessante grafiek vormt het oordeel van de ondernemers rondom belemmeringen in de bedrijfsvering. Onvoldoende vraag 'piekt' door de jaren heen, ook in de jaren voor de pandemie. Vervolgens begint zich het tekort aan arbeidskrachten duidelijk af te tekenen. Een trend die in de komende jaren alleen maar zal toenemen. Opvallend is dat de financiële beperkingen 'gering scoren'. Tot slot is het ook opvallend dat een belemmering in productiemiddelen toeneemt, ondanks dat veel bedrijven te maken hebben met onderbenutting van hun productiecapaciteit.

Er zijn nauwelijks bedrijven die hun concurrentiepositie zien verslechteren. Het positiever inschatten van de eigen concurrentiepositie betekent overigens nog niet dat bedrijven ook meer orders hebben binnengehaald. Het betekent alleen dat ze zekerder van hun eigen kwaliteiten en mogelijkheden zijn ten opzichte van hun concurrenten.

Samenvattend bevestigt het ondernemersoordeel over het economisch klimaat alle bovenstaande grafieken. De echte dalen zitten in de eerste twee kwartalen van 2020 met een herstel in 2021. Volgend jaar gaan we de invloed van met name energie- en grondstoffenprijzen zien in het oordeel van de ondernemers.

Conclusies

De industrie in de volle breedte herstelde zich naar oordeel van de ondernemers na de dip in 2020 sneller dan het oordeel binnen de printmedia branche. Dat was wel al langer gaande, kijkend naar de jaren 2016-2018, waarin het oordeel rondom de omzetontwikkeling van de industrie juist toenam tegenover de afname binnen de printmedia branche.

Het rapport laat een hele reeks feiten zien, waarbinnen paniek en herstel van talloze cijfers hebben aangetoond dat na twee dalen ten gevolge van de corona pandemie herstel weer in zich kwam. Met de verwachting dat het in 2022 allemaal wel 'weer normaler' zou worden. Na de inval door Rusland in de Oekraïne in februari van het afgelopen jaar werd de wereld wederom geconfronteerd met de economische gevolgen. De afhankelijkheid van primaire behoeftes die we in decennia hebben laten ontstaan, vormen nu belangrijke vragen voor de toekomst. Het ongelimiteerd goedkoop inkopen van goederen, grondstoffen en consumables van buiten Europa, heeft zijn grenzen bereikt. Het economische systeem, waarin we dachten stabiel te kunnen leven, staat op losse schroeven. Tel daarbij op dat de aandacht voor het klimaat nog eens extra druk zet op die enorme consumptie economie, dan zou je al snel kunnen denken dat een flinke recessie voor de deur staat. Daarover zijn de meningen flink verdeeld. Zeker als je kijkt naar Nederland, waar de economie het feitelijk helemaal niet slecht doet, dan blijkt maar weer hoe flexibel we allemaal kunnen omgaan met onverwachte gebeurtenissen. Maar pijn wordt er overal gevoeld, in het bedrijf maar ook in de huishoud portemonnee.